Przez dziesięciolecia panująca teoria sugerowała, że duże nosy neandertalczyków ewoluowały, aby ogrzewać i nawilżać powietrze w zimnym klimacie. Jednak nowe badania podważają to długo utrzymywane przekonanie. Skrupulatnie zachowana czaszka neandertalczyka, znana jako „Człowiek Altamura”, stanowi jak dotąd najpełniejszy dowód skamieniałości pokazujący, że struktury nosa neandertalczyka nie były wyjątkowo przystosowane do zimnej pogody.
Człowiek z Altamury: wyjątkowy okaz
Szkielet ten odkryto w 1993 roku w jaskini niedaleko Altamury we Włoszech i datuje się go na okres od 130 000 do 172 000 lat temu. W przeciwieństwie do innych skamieniałości neandertalczyka, człowiek z Altamury pozostał in situ — nienaruszony w jaskini — otoczony formacjami kalcytu, które chronią kruche kości nosa. Zachowanie to ma kluczowe znaczenie: poprzednie badania opierały się na fragmentarycznych lub niekompletnych czaszkach, co prowadziło do spekulacji na temat anatomii nosa neandertalczyków.
Wirtualna rekonstrukcja
Naukowcy wykorzystali sondy endoskopowe i fotogrametrię 3D, aby cyfrowo zrekonstruować jamę nosową człowieka Altamura bez naruszania integralności skamieniałości. Pozwoliło im to zbadać sito, lemiesz i małżowinę dolną – kości, które rzadko można znaleźć w stanie nienaruszonym wśród szczątków neandertalczyka. Wyniki były nieoczekiwane: wewnętrzna struktura nosa Człowieka z Altamury nie różniła się znacząco od budowy nosa współczesnego człowieka.
Obalanie teorii adaptacji do zimna
Przeważająca teoria zakładała, że duże nosy i zatoki neandertalczyków maksymalizowały przepływ powietrza, ogrzewając i nawilżając powietrze, zanim dotarło do płuc w mroźnych warunkach. Jednakże jama nosowa Człowieka z Altamury nie potwierdza tego twierdzenia. Chociaż neandertalczycy mieli ogólnie większe otwory nosowe, struktury wewnętrzne nie były specjalnie przystosowane do zimnej pogody.
Alternatywne wyjaśnienia
Zamiast skupiać się wyłącznie na adaptacji do zimna, naukowcy sugerują, że nosy neandertalczyków mogły ewoluować tak, aby skutecznie przetwarzać powietrze na potrzeby ich dużych ciał i dużych potrzeb metabolicznych. Masywna budowa neandertalczyków wymagała solidnego układu oddechowego, do czego mogła przyczynić się duża jama nosowa.
Zmienność wewnątrzgatunkowa
Badanie podkreśla również potencjalną zmienność w obrębie gatunku neandertalczyka. Anatomia nosa człowieka z Altamury różni się od niektórych wcześniejszych rekonstrukcji, co sugeruje, że nie wszyscy neandertalczycy mieli takie same adaptacje nosa. Aby zrozumieć pełny zakres zmienności w obrębie gatunku, potrzebne są dalsze badania.
Szerszy kontekst ewolucyjny
Wczesne gatunki Homo również miały szerokie nosy, a współczesne populacje ludzkie żyjące w zimnym klimacie wykazują podobne cechy nosa. Sugeruje to, że szerokość nosa może być ściślej powiązana z rozmiarem ciała, tempem metabolizmu i wydolnością oddechową niż z adaptacją do zimna.
Wniosek: wyjątkowo dobrze zachowana czaszka człowieka z Altamury podważa długo utrzymywane przekonanie, że nosy neandertalczyka wyewoluowały wyłącznie po to, by ogrzewać powietrze w zimnym klimacie. Badanie sugeruje, że anatomia nosa została prawdopodobnie ukształtowana przez kombinację czynników, w tym wielkość ciała, zapotrzebowanie metaboliczne i wydajność oddychania, a nie pojedynczą adaptację do zimnej pogody. Odkrycie to podkreśla znaczenie badania dobrze zachowanych skamieniałości w celu udoskonalenia naszej wiedzy na temat ewolucji człowieka.
