Astronomen hebben een ‘schurkenplaneet’ geïdentificeerd die een buitengewoon snelle groei vertoont en gas en stof verbruikt in een tempo dat wetenschappers geïntrigeerd heeft en op zoek is naar antwoorden. Deze planeet, genaamd Cha 1107-7626, is momenteel de snelst groeiende vrij zwevende planeet ooit waargenomen, en verzamelt elke seconde een verbazingwekkende 6,6 miljard ton materie. De ontdekking, mogelijk gemaakt door de Very Large Telescope (VLT) van de European Southern Observatory in Chili en de James Webb Space Telescope (JWST), roept fundamentele vragen op over het onderscheid tussen massieve planeten en kleine sterren.
Wat zijn schurkenplaneten en waarom is deze ongebruikelijk?
Schurkenplaneten, ook wel vrij zwevende planeten genoemd, zijn planetaire lichamen die door de ruimte zweven, ongebonden aan welke ster dan ook. Hoewel hun bestaan al enige tijd is bevestigd, valt Cha 1107-7626 op door zijn uitzonderlijke groeisnelheid. Uit waarnemingen blijkt dat het zich in een staat van constante aanwas bevindt, waarbij gas en stof uit de omringende omgeving worden aangezogen. Wat vooral verrassend is, is de onregelmatigheid van deze groei; de planeet maakte in augustus 2025 een aanzienlijke aanwas door, waarbij acht keer zoveel materiaal werd verbruikt als voorheen.
Het mysterie van formatie: planeet of minister?
De onverwachte voedingswaanzin van Cha 1107-7626 heeft een sleutelvraag in de astrofysica doen rijzen: hoe vormen deze objecten? Wetenschappers overwegen twee belangrijke mogelijkheden. Is deze planeet ontstaan binnen een planetenstelsel, maar werd hij uitgeworpen als gevolg van zwaartekrachtinteracties, of ontstond hij onafhankelijk van een instortende wolk van gas en stof, vergelijkbaar met de manier waarop sterren worden geboren?
“Onze belangrijkste motivatie om dit soort objecten te bestuderen is om te begrijpen of deze objecten voormalige planeten zijn die uit hun planetenstelsel zijn verdreven, of dat ze ‘geïsoleerd’ zijn gevormd door de zwaartekrachtinstorting van moleculair wolkenmateriaal, zoals sterren”, legt hoofdauteur Víctor Almendros-Abad uit.
De ontdekking is belangrijk omdat accretie-uitbarstingen – een plotselinge toename van de snelheid van materiaalaccumulatie – bekende verschijnselen zijn bij stervorming. Het vinden van een vergelijkbare uitbarsting in een object met planeetmassa kan wijzen op een gedeeld, universeel mechanisme dat aangroei veroorzaakt, ongeacht de grootte en het vormingstraject van een object.
“Accretie-uitbarstingen zijn al geruime tijd bekend; de eerste werd eind jaren dertig ontdekt”, zegt co-auteur Alexander Scholz. “De ontdekking van een soortgelijke gebeurtenis in een object met planetaire massa kan een aanwijzing zijn dat er een universeel mechanisme schuilgaat achter accretie-uitbarstingen.”
De rol van accretie-uitbarstingen in het heelal
Accretie-uitbarstingen zijn niet louter gebeurtenissen die individuele objecten beïnvloeden; ze geven ook vorm aan de omgevingen waarin sterren en planetaire systemen zich ontwikkelen. Jonge sterren kunnen door deze uitbarstingen omringende gas- en stofwolken opwarmen, waardoor de chemie van meteorieten wordt beïnvloed – een cruciaal aspect van de geschiedenis van ons eigen zonnestelsel.
Recente ontdekkingen en toekomstig onderzoek
De detectie van schurkenplaneten is steeds haalbaarder geworden dankzij de vooruitgang in telescooptechnologie zoals JWST en VLT. Vooral JWST heeft een belangrijke rol gespeeld bij het identificeren van talloze schurkenplaneten, waaronder een opmerkelijke ontdekking van meer dan 500 in de Orionnevel, een regio die bekend staat om de voortdurende stervorming.
Toekomstige waarnemingen met JWST en VLT zullen zich richten op het bestuderen van meer schurkenplaneten om te bepalen hoe vaak deze snelle aanwas plaatsvindt en om ons begrip van hun evolutie te verfijnen.
“Een van de volgende stappen is begrijpen hoe vaak dit soort gebeurtenissen voorkomen op ‘schurkenplaneten’”, zegt Almendros-Abad. “Dit zal ons vertellen hoe belangrijk [aanwasgebeurtenissen] zijn in hun evolutie.”
Deze unieke ontdekking onderstreept de complexiteit van de vorming van planeten en daagt bestaande modellen uit, wat erop wijst dat de grens tussen planeten en sterren wellicht vager is dan eerder werd gedacht. De studie van Cha 1107-7626 en andere schurkenplaneten belooft licht te werpen op fundamentele processen die de kosmos vormgeven.
